Niewiele więcej w wyjaśnienie sprawy legend wniosły badania wzgórza klasztornego, przeprowadzone przez Leńczyka w latach 1949-51 oraz od 1961 r. przez dr Kalinowskiego wraz z jego asystentami: dr Żurowskq i dr Zoll-Adamikową z Uniwersytetu Jagiellońskiego. Badania te, prowadzone pod murami dzisiejszego klasztoru i kościoła benedyktynów, wykazały istnienie grodu, zbudowanego również przez ludność kultury łużyckiej. W odróżnieniu jednak od Grodziska – gród ten był używany o kilkaset lat dłużej, bo aż od pierwszych wieków naszej ery (okres lateński), być może nawet przez Celtów.
Tradycyjna historiografia twierdzi, że kiedy Bolesław Chrobry bliżej zainteresował się terenami zajętymi przez Wiślan, ród Toporczyków-Starżów, który już wówczas był zasiedziały na terenach położonych na zachód od Krakowa, był niewygodny dla jego planów, dynastycznych i państwowych, dlatego wyparł go z Tyńca na dalsze tereny (do Morawicy), a późniejsze osadzenie tu przez niego benedyktynów miało stanowić jak gdyby „przednią straż” lub „bufor”, chroniące przed próbąmi odrodzenia się władzy tego rodu. A poza tym: czy klasztor byłby lokalizowany na bezludziu? Nauka więc nie powiedziała jeszcze chyba swego ostatniego słowa?
Historia klasztora tynieckiego. Wpływy znanego szeroko w świecie chrześcijańskim zakonu benedyktynów sięgnęły do Polski już na początku drugiego tysiąclecia, za Bolesława Chrobrego, który, być może, osadził w Tyńcu pierwszych zakonników. Przyjmuje się jednak, że sprowadził ich z Brunvillare do Krakowa dopiero Kazimierz Odnowiciel w 1044 r. z Aronem na czele. Benedyktyni zamieszkali wówczas na Wawelu. Na dworze książęcym uzyskali początkowo znaczne wpływy, koło Krakowa posiadali liczne dobra ziemskie, wiele stanowisk duchownych (np. Aron został biskupem krakowskim i arcybiskupem całej Polski, benedyktyni stanowili kapitułę katedralną), rozwinęli szeroko działalność budowlaną (większość zabytków romańskich w Krakowie prawdopodobnie jest z nimi zwązana). Jednakże w Tyńcu osadził ich około 1060 r., przez to od dworu królewskiego i od wpływów odsunął oraz części dóbr pozbawił, a inne nadał prawdopodobnie dopiero Bolesław Śmiały. Zbyt mocno byli bowiem związani ze sprawą biskupa Stanisława Szczepanowskiego, z którym toczył przecież polityczną walkę. Sami benedyktyni tynieccy obchodzili w 1975 r. oficjalnie 900-lecie klasztoru.