Kraków: Szlak Bielański

Opis monograficzny szlaku

BŁONIA
Z historii Błoń. Jeszcze sto lat temu okolice obecnego Cichego Kącika i Błoń zupełnie inny od dzisiejszego przedstawiały widok. Na zachód od obecnej al. Słowackiego i al. Krasińskiego, aż hen! – po Łobzów i Bronowice, ciągnęła się rozległa zielona równina. Pokrywały ją przeważnie bagna, błota i trzęsawiska oraz znajdowały się lekko wzniesione bardziej suche obszary pastwisk, na których pasły się stada bydła, należące do mieszkańców Zwierzyńca, Półwsia Zwierzynieckiego, klasztoru i miasta Krakowa. Tylko miejscami pojawiały się nieliczne zabudowania (np. Kawiory, gdzie później założono cmentarz żydowski). Rudawa nie płynęła wówczas obecnym korytem, ale wiła się meandrami mniej więcej na linii obecnej al. 3 Maja (deptak). Rzeka była nieuregulowana, więc po każdym większym deszczu nurt jej ulegał znacznym zmianom i pozostawiał rozległe bagniska. Ponadto do XIV w. od Dębnik, przez późniejsze Półwsie Zwierzynieckie i wschodni brzeg Błoń, płynęła jedna z odnóg Wisły aż w pobliże Bramy Szewskiej, skąd ponownie zawracała ku Wawelowi. Po odcięciu tej odnogi groblami, w XIV w. końcowy jej odcinek zajęło koryto Rudawy (tutaj zwanej Niecieczą).

Kraków - Wawel
Kraków – Wawel

Jako znakomity teren pastwiskowy, Błonia były przedmiotem licznych sporów i targów. W czasach, do jakich nie sięgają źródła historyczne, obszar Błoń był własnością panującego. Na przełomie XI i XII w. część Błoń, położona na południe od Czarnej Wsi, należała do Piotra ze Skrzynna (Dunina), lub też także do jego przodków, a następnie zięcia, Jaksy z Miechowa Gryfity; część zaś północna (Czarna Wieś) pozostała nadal w rękach książąt i królów. Fundując w 1162 r. klasztor norbertanów na Zwierzyńcu, Jaksa uposażył go m.in. pastwiskami na Błoniach, w części sąsiadującej z Rudawą. W 1366 r. drogą wymiany za kamienicę w mieście Błonia przeszły na własność Krakowa. Żałował później klasztor swego kroku i wielokrotnie przez prawie 300 lat. (do 1635 r.). pragnął Błonia odzyskać, odwołując się nawet do autorytetu królewskiego. Mimo to Błonia bez przerwy utrzymały się przy mieście. Kraków posiadał ponadto tzw. Błonia Czarnowiejskie, leżące na zachód od Krakowa, po Łobzów, które w 1363 r. otrzymał od Kazimierza Wielkiego, oraz wschodnią część Błoń w kierunku Bramy Wiślnej.
Przez całe wieki w zewnętrznym wyglądzie Błoń niewiele się zmieniało. Jeszcze na początku XX w. główne koryto Rudawy biegło mniej więcej tam, gdzie obecnie ciągnie się ulubiony deptak krakowian – aleja 3 Maja; płynęła w kierunku późniejszej ulicy Manifestu Lipcowego, przez obecną ul. Wenecja (stąd nazwa ulicy), ul. Retoryka i pod Wawelem wpadała do Wisły. Rudawa przed 1887 r. posiadała na tym odcinku bieg nieuregulowany, zmieniała często koryto, porywała urodzajną glebę, a w okresie wylewów zamieniała okoliczne Błonia w jedno wielkie bagno, wysychające dopiero w czasie posuchy.