Węgry

Czterdzieści pięć lat izolacji i względnej słabości pod prosowieckimi rządami to zaledwie epizod w 1100-letniej historii Węgier. Każdy dzień odzyskanej wolności zaciera ślady epoki komunistycznej. Węgry kojarzą się przede wszystkim z Budapesztem, ale nie można powiedzieć, by atrakcje kulturalne kraju sprowadzały się jedynie do stolicy. Kto ograniczy swój pobyt na Węgrzech do pośpiesznego zwiedzania Budapesztu, pozna serce krainy naszych bratanków, ale jej dusza pozostanie dla niego zakryta. Madziarzy, jak sami twierdzą, pochodzą z terenów Azji Środkowej, a na obecnie zajmowane ziemie przybyli w IX w. Przez następne tysiąclecie roszczenia do całości bądź części tego terytorium zgłaszały kolejne plemiona, dynastie królewskie, a wreszcie państwa. W XIII w. kraj najeżdżali Mongołowie, zaś w XVI i XVI stuleciu – Turcy i Habsburgowie. Po I wojnie światowej zmiany terytorialne objęły 2/3 ziem węgierskich, natomiast II wojna światowa przyniosła okupację hitlerowską, zakończoną w 1945 r. dwumiesięczną ofensywą Armii Czerwonej. Po krótkotrwałym żywocie Republiki Węgierskiej nastąpiły czasy Węgierskiej Republiki Ludowej, powstałej w 1949 r. i pozostającej w orbicie wpływów ZSRR. Powstanie węgierskie 1956 r. pod wodzą Imre Nagy’a zostało krwawo stłumione, a do władzy doszedł popierany przez Sowietów Janos Kadar. Tak rozpoczął się okres małej stabilizacji – „komunizmu gulaszowego”. Pragnienia Węgrów urzeczywistniło dopiero kolejne pokolenie, bezkrwawo uwalniając kraj spod wpływów radzieckich w 1989 r. Wybory 1990 r. przyniosły zwycięstwo centroprawicowemu Węgierskiemu Forum Demokratycznemu, kierowanemu przez premiera Józsefa Antalla i prezydenta Arpada Goncza, byłego więźnia politycznego. Przemalowani komuniści (teraz socjaliści) powrócili do władzy w 1994 r. Zmiany, których najbardziej spektakularnym przejawem było wyprowadzenie wojsk radzieckich w 1991 r., postępują w błyskawicznym tempie, gdyż Węgrzy dobrze dostosowują się do nowej rzeczywistości.


Burze dziejowe nie zaszkodziły kulturze węgierskiej, zwłaszcza muzyce, której czołowymi przedstawicielami byli wielcy kompozytorzy, tworzący w XIX (Fraciszek Liszt) i XX w. (Zoltan Kodaly i Bela Bartok). Szerokie uznanie poza granicami kraju zyskało wiele współczesnych zespołów muzycznych (niezapomniana Omega z „Dziewczyną o perłowych włosach” – zob. interpretacja Kazika z Kultem). Rozkwita teatr i film dzięki takim postaciom jak Istvan Szabo czy Miklos Jancso. Miłośnicy muzyki ludowej powinni koniecznie poszukać nagrań Marty Sebestyen.