Bieszczady

Bieszczady, Beschad alpes Poloniae, jak nazywa je dokument historyczny z r. 1269, lub Byeszkod według Długosza, stały się w latach ostatnich przedmiotem żywego zainteresowania całego niemal polskiego społeczeństwa. Z Bieszczadami związana jest bowiem nierozerwalnie najnowsza historia Polski. Wojna i krwawe powojenne walki, w których straciło życie tysiące ludzi, wśród nich generał Walter-Świerczewski, prawie zupełnie wyludniły i do ruiny doprowadziły ziemie gęsto niegdyś zasiedlone. Dzikie, bezludne niemal i trudno przez wiele lat dostępne Bieszczady przyciągnęły i oczarowały rzesze miłośników przyrody i samotności. Znalazło to swój wyraz w piosence, legendzie i filmie.
Niepowtarzalny, wschodniokarpacki charakter Bieszczadów, wielkie kompleksy leśne i rozległe połoniny, bujna, pozostawiona samej sobie na długie lata przyroda, wzbudzają również wielkie zainteresowanie i przyciągają przyrodników. Stały się też Bieszczady terenem pracy licznych badaczy, niemal że naukowym poligonem. W badaniach biorą udział przedstawiciele prawie wszystkich naukowych ośrodków Polski. Sprawiło to, że Bieszczady należą dziś do najlepiej z przyrodniczego punktu widzenia poznanych pasm karpackich. Wiemy, jakie rosną tu gatunki roślin kwiatowych, mchów, porostów i grzybów. Scharakteryzowano zbiorowiska roślinne: leśne, połoninowe i torfowiskowe; dość dobrze poznana jest fauna bieszczadzkich zwierząt kręgowych, a w toku są studia nad licznymi grupami bezkręgowców. Badano też liczebność i zagęszczenie drobnych gryzoni na bieszczadzkich połoninach i oszacowano masę zjadanego przez nie siana, co z kolei pozwoliło na obliczenie przepływu energii przez populacje tych zwierząt. Wszystkie badania, zarówno tu wymienione, jak i liczne nie cytowane, dają, w wielu punktach jeszcze niepełny, obraz życia roślin i zwierząt w Bieszczadach, jego bujności, zmienności i różnorodności, wzajemnych powiązań i uwarunkowań.

Bieszczady
Bieszczady

Na początku scharakteryzujemy ogólnie środowisko przyrodnicze tego regionu, przede wszystkim stosunki klimatyczne i glebowe, które w decydujący sposób kształtują życie roślin i zwierząt. Jest to potrzebne tym bardziej, że dziesiątki kilometrów dróg, nowe osady, zbiorniki i siłownie wodne włączyły już Bieszczady w intensywny nurt życia kraju i zmieniają dotychczasowy charakter tego zakątka Polski.
Bieszczady — oprócz przyległego Pogórza Dynowskiego — są najbardziej na północny zachód wysuniętym pasmem Karpat Wschodnich. W granicach Polski znajduje się jedynie skrajnie zachodnia ich część, to znaczy Bieszczady Zachodnie. W naszym opracowaniu polskie Bieszczady Zachodnie będziemy nazywali po prostu Bieszczadami. Rozciągają się one od Przełęczy Użockiej (889 m n.p.m.) na wschodzie po Przełęcz Łupkowską (585 m) na zachodzie. Odległość między tymi przełęczami w linii prostej wynosi około 70 km. Od zachodu graniczą Bieszczady z Beskidem Niskim, najbardziej obniżonym i przewężonym odcinkiem łuku karpackiego; na wschód od nich rozciągają się, już na terenie Ukrainy, Bieszczady Środkowe i Wschodnie, od południa do bieszczadzkich podnóży podchodzi Nizina Węgierska. Stąd to, przez niskie karpackie przełęcze, przenikały na północ liczne gatunki roślin i zwierząt. Tędy też od czasów najdawniejszych odbywały się wędrówki człowieka — zbieraczy, kupców, zbójeckich watah, całych armii.